خجالت کشیدن در نوزادان و کودکان طبیعی معمولا طبیعی است. برای مثال، نوزادان ممکن است به والدین خود بچسبند، در موقعیت‌های اجتماعی که با غریبه ها روبه رو میشوند گریه کنند یا از نظر فیزیکی سعی کنند با پنهان کردن سر، حرکت کردن یا دور شدن، یا بستن چشم‌هایشان از تعامل اجتماعی اجتناب کنند.

در سنین پیش از دبستان ممکن است وقتی غریبه ای با آنها صحبت می‌کند، تمایلی به صحبت کردن نداشته باشند. ممکن است پشت والدین پنهان شوند یا از شرکت در بازی‌ها خودداری کنند.

در سنین مدرسه ممکن است از پاسخ دادن به سؤالات در کلاس اجتناب کنند، در دوست یابی مشکل داشته باشند، ترجیح دهند انتهای کلاس بنشینند و دیگران را تماشا کنند یا در فعالیت های تیمی شرکت نکنند.

خجالتی بودن ایرادی نداره

حدود 40 درصد از افراد با شخصیتی درونگرا به دنیا می‌آیند به این معنی که با احتیاط بیشتری و در زمان طولانی تری با محیط اطرافشان ارتباط برقرار می‌کنند.

کودکانی که خجالتی به نظر می‌رسند، اغلب بعد از گذشت زمان و با کسب شناخت بیشتر از محیط به اصطلاح یخ شان آب می‌شود و گرم می‌گیرند. بهتر است به جای عنوان خجالتی در مورد این کودکان بگوییم که دیر گرم می‌گیرند. برچسب زدن به کودک به عنوان "خجالتی" می‌تواند باعث شود که آنها احساس کنند مشکلی در آنها وجود دارد یا با وجود کمرویی خود کاری نمی‌توانند انجام دهند.

حمایت از کودکان خجالتی

کمرویی همیشه با گذشت زمان از بین نمی‌رود، که این مسئله در بیشتر موارد به هیچ عنوان اختلال و نقص شخصیتی محسوب نمی‌شود بلکه جزئی از ویژگی‌های شخصیتی فرد است. اگر کودک با داشتن ارتباطات محدود‌تر، خوشحال‌تر و راحت‌تر است احتمالا جای نگرانی وجود ندارد. اما اگر این موضوع باعث از بین رفتن اعتماد به نفس در کودک شده است، کودکان همیشه می‌توانند یاد بگیرند که در تعامل با دیگران اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند و راحت تر باشند.

اگر کمرویی باعث رنجش شما و خصوصا فرزندتان شده این نکات می‌تواند به او کمک کند.

نکاتی برای نوزادان و کودکان خردسال

  • به کودک خود زمان بدهید تا احساس راحتی کند. کودکتان را مجبور نکنید مستقیماً در آغوش یک بزرگسال ناآشنا برود. در عوض، بهتر است به بزرگسالان توصیه کنید برای ارتباط با کودک شما ابتدا مدتی با یک اسباب بازی در اطراف او بازی کنند و کم کم صحبت با او را شروع کنند.
  • در موقعیت‌های اجتماعی، مانند گروه‌های بازی یا گروه‌های والدین، در کنار فرزندتان بمانید و در عین حال فرزندتان را تشویق کنید که در آن محیط کمی از شما فاصله بگیرد و به تنهایی به کاوش بپردازد. همانطور که کودک در نبود شما راحت‌تر می‌شود، می‌توانید کم‌کم برای زمان‌های کوتاه دور شوید برای مثال، در حالی که کودک شما روی زمین بازی می‌کند، با بزرگسالان دیگر روی یک صندلی بنشینید. در صورت نیاز می‌توانید پیش فرزندتان برگردید.
  • به کودک خود اجازه دهید بداند که احساساتش طبیعی است و شما به فرزندتان کمک خواهید کرد تا این احساسات را مدیریت کند. برای مثال به کودکتان بگویید: "میفهمم که کمی مضطرب هستی چون نمیدانی که چه کسانی در مهمانی حضور دارند. نظرت چیه که قبل از وارد شدن دم در بایستیم و مهمانان را بررسی کنیم؟"
  • از دلداری بیش از حد کودک خود بپرهیزید. دلداری بیش از حد این پیام را می‌دهد که فکر می‌کنید این یک موقعیت ترسناک است و توجه بیشتر ممکن است به طور تصادفی رفتار خجالتی کودک شما را تشدید کند.
  • رفتار های جسورانه اش را با تشویق پاسخ دهید مانند پاسخ دادن به دیگران، استفاده از تماس چشمی با افراد جدید، امتحان کردن چیزی جدید یا مدتی دور ماندن از شما را تحسین کنید. در مورد کاری که فرزندتان انجام داده است دقیق باشید، برای مثال بگویید: " سینا جان، من از نحوه سلام کردن شما به بچه های پارک خوشم آمد. آیا متوجه شدی که وقتی این کار را کردی چقدر خوشحال شدند؟"
  • سعی کنید رفتار اجتماعی با اعتماد به نفس را اجرا کنید تا فرزندتان بتواند شما را تماشا کند و از شما الگو بگیرد برای مثال، وقتی شخصی به شما سلام می‌کند، همیشه به گرمی سلام کنید.
  • اگر دیگران می‌گویند کودک شما خجالتی است، به آرامی نگرش آنهادر مورد فرزندتان اصلاح کنید. برای مثال، "سینا کمی طول می کشد تا با کسی گرم بگیرد اما وقتی که او با کسی راحت می شود، دیگر نمی‌شود بازی کردنشان را متوقف کرد. این پیام را می‌فرستد که شما احساس فرزندتان را درک می‌کنید، و فرزندتان می‌تواند هر زمان که آمادگی اش را داشت با کسی ارتباط برقرار کند و این هیچ اشکالی ندارد.

نکاتی برای کودکان در سن مدرسه

  • اگر فرزندتان به خانه یکی از دوستانتان دعوت شده باشد، اگر در ابتدا با او بروید، ممکن است احساس راحتی بیشتری کند. می‌توانید مدت زمانی را که با کودکتان در خانه دیگران می‌گذرانید به تدریج کم کنید.
  • پاسخ دادن به درس در مقابل بچه های کلاس را با فرزندتان در خانه تمرین کنید. این به کودک شما کمک می‌کند زمانی که در مدرسه باید جلوی کلاس بایستد و صحبت کند احساس راحتی بیشتری کند.
  • فرزندتان را به انجام برخی فعالیت های فوق برنامه تشویق کنید. سعی کنید مواردی را بیابید که رفتار های اجتماعی را تشویق می‌کنند مانند ورزش‌های گروهی، رقص، تئاتر و ...
  • قبل از گردهمایی های اجتماعی به فرزندتان آموزش دهید برای مثال، «امروز دوستامون می‌خوان با شما صحبت کنن. یادت باشه وقتی عمو رامتین داره حرف میزنه به اون نگاه کنی. اگر  این کار را نکنی، ممکنه فکر کنه که به حرفاش گوش نمیدی.
  • از مقایسه منفی کودک با خواهر و برادر یا دوستانش خودداری کنید.
  • با تشویق گام‌های کوچک به سمت کمتر خجالتی بودن، به تقویت عزت‌ نفس فرزندتان کمک کنید.

زمانی که خجالتی بودن ممکن است یک مشکل باشد

رفتار خجالتی فرزند شما ممکن است مشکل ساز باشد اما باید دقت کنید که به راحتی به هر عدم تمایل برای برقراری ارتباط برچسب خجالتی بودن نزنید. به یاد داشته باشید که: کودکی که اعتماد به نفس و توانایی ارتباط برقرار کردن را دارد اما به خاطر خلق و خویش تنهایی را ترجیح داده، بسیار متفاوت است با کودکی که به در جمع بودن علاقه دارد اما اعتماد به نفس ورود به یک جمع جدید را ندارد. بنابراین از تنهایی آزار می‌ببیند. در موارد زیر کمرویی در کودک باید جدی گرفته شود:

  • به دلیل کمرویی از شرکت در فعالیت‌ها و کلاس‌هایی که برایش اهمیت دارد محروم می‌شود.
  • در موقعیت‌های اجتماعی شلوغ مانند مهمانی‌ها یا مدرسه علائم اضطراب شدید بروز می‌دهد.
  • می‌گوید که احساس تنهایی می‌کند یا حوصله اش سر رفته، دلش می‌خواهد به کودکان دیگر بپیوندد اما نمی‌داند چگونه این کار را انجام دهد.
  • احساس می‌کند با اینکه درس را به خوبی آموخته است اما در مقابل معلم یا بچه های دیگر قادر به پاسخگویی نیست.

خجالتی بودن اگر باعث ایجاد اختلال در روند زندگی کودکتان میشود یا اینکه به روحیه فرزندتان لطمه زده و باعث کمبود حس اعتماد به نفس در وی شده باید جدی گرفته شود، این موضوع در نهایت می‌تواند به اضطراب و افسردگی در سنین بالاتر تبدیل شود.بنابراین اگر رفتار خجالتی فرزندتان قابل توجه است و به سختی قابل تغییر است، حتما از متخصصانی مثل مربیان مهد، معلمان و مشاوران مدرسه یا روانشناس کودک کمک بگیرید.

کمرویی یا چیز دیگر؟

همانطور که پیشتر گفته شد در اکثر موارد کمرویی کودکانمان طبیعی است. اما در موارد کمی ممکن است اختلالات جدی تری با خجالتی بودن اشتباه گرفته شوند.

مثلا:

  • کودکی با مشکل تکلم ممکن است علائمی نشان دهد که می‌خواهد با مردم صحبت کند - برای مثال مثال، به دنبال  تماس چشمی یا تلاش برای ایجاد ارتباطات اجتماعی است- اما از اینکه درک نمی‌شوند      ناامید می‌شوند.
  • کودک مبتلا به اختلال شنوایی ممکن است نشنود یا به آنچه مردم می‌گویند پاسخ ندهد یا در پیروی از دستورالعمل‌ها مشکل داشته باشد.
  • یک کودک اوتیستیک ممکن است در خواندن نشانه‌های اجتماعی مشکل داشته باشد، ممکن است مانند سایر کودکان بازی نکند و به نظر می‌رسد که علاقه ای به برقراری ارتباط اجتماعی ندارد.

بهتر است با پرستار کودک و خانواده خود (برای نوزادان خردسال و کودکان نوپا) یا معلم فرزندتان (برای کودکان پیش دبستانی و سن مدرسه) صحبت کنید تا دلایل احتمالی دیگری را برای رفتار فرزندتان در نظر بگیرند.

منابع:

Rubin, K.H., Coplan, R.J., Bowker, J.C., & Menzer, M. (2011). Social withdrawal and shyness.

Volbrecht, M.M., & Hill Goldsmith, H. (2010). Early temperamental and family predictors of shyness and anxiety. Developmental Psychology