درک و مدیریت لجبازی در کودکان

مقدمه:

لجبازی، به عنوان یک واکنش تدافعی که در برابر قوانین تربیتی بروز می‌یابد، در میان کودکان عادی است و می‌تواند بخشی از روند رشد و استقلال آن‌ها باشد. این رفتار ممکن است از سن دو سالگی به بعد آغاز شود. با اینکه این دوره می‌تواند برای والدین چالش‌برانگیز باشد، اما با درک صحیح و واکنش مناسب، می‌توان از آن به عنوان فرصتی برای آموزش مهارت‌های اجتماعی و تربیتی استفاده کرد. برای درک بهتر این پدیده با ما همراه باشید.

دلایل لجبازی در کودکان:

۱. تلاش برای کسب استقلال:

 با رشد کودک و توسعه توانایی‌های او، تمایل به انجام کارها به تنهایی و کنترل بیشتر بر محیط اطرافش افزایش می‌یابد. لجبازی ممکن است نشانه‌ای از تلاش کودک برای نشان دادن استقلال فردی باشد.

۲. نیاز به دیده شدن:

 کودکان همانند بزرگسالان دوست دارند صدایشان شنیده شود. آن‌ها ممکن است از طریق لجبازی تلاش کنند تا افکار، عقاید و علایق خود را به دیگران نشان دهند.

۳. مقاومت در برابر تغییر: 

کودکان ممکن است نسبت به تغییرات بزرگ زندگی مانند تغییر مهد کودک، جابجایی خانه، یا به دنیا آمدن خواهر یا برادر جدید با لجبازی واکنش نشان دهند.

۴. تقلید رفتار دیگران: 

کودکان با تقلید از الگوهای رفتاری که در محیط خانه، مدرسه یا میان دوستان می‌بینند، رفتار می‌کنند. اگر لجبازی به آن‌ها قدرت و کنترل می‌بخشد، احتمالا از این رفتار تکراری استفاده خواهند کرد.

۵. واکنش به انتظارات:

 بسیاری از کودکان ممکن است با لجبازی به انتظارات و فشارهایی که از سوی والدین یا مربیان بر آن‌ها اعمال می‌شود پاسخ دهند، به خصوص اگر این انتظارات غیر واقعی یا بیش از حد توان آن‌ها باشد.

۶. کمبود مهارت‌های حل مسئله:

گاهی کودکان از لجبازی برای پوشاندن کمبود مهارت‌های ارتباطی یا حل مسئله خود استفاده می‌کنند؛ زیرا نمی‌دانند چگونه به شیوه‌ای سازگارانه احساسات خود را بیان کنند.

۷. خستگی و گرسنگی: 

موارد فیزیولوژیکی مانند خستگی، گرسنگی یا بیماری نیز می‌توانند در لجبازی کودکان دخیل باشند، چرا که تحمل پذیری و قدرت مدیریت احساسات در این حالات کاهش می‌یابد.

۸. نیاز به توجه: 

گاهی کودکان برای جلب توجه از لجبازی استفاده می‌کنند، به خصوص اگر احساس کنند به اندازه کافی توجه دریافت نمی‌کنند یا به دلیل رفتارهای مثبت پاداش دریافت نکرده‌اند.

۹. نیاز به داشتن حق اظهار نظر:

 کودکان زمانی که احساس می‌کنند کنترل اوضاع را در دست ندارند ممکن است از طریق لجبازی سعی در بازپس‌گیری این کنترل کنند. گاهی به خاطر این که والدین به کودکان حق تصمیم گیری در موقعیت‌های مختلف نمی‌دهند به کودک حس ناتوانی و کنترل نداشتن بر اوضاع دست می‌دهد و کودک با پافشاری بر تصمیم خود و لجبازی سعی دارد به خود و دیگران ثابت کند که در تصمیم گیری عاجز نیست.

۱۰. تنش‌های خانوادگی: 

کودکان به شدت تحت تأثیر محیط خانوادگی و روابط درون آن هستند. تنش‌ها و دعواهای خانوادگی می‌توانند منجر به احساس ناامنی و عدم ثبات شده و لجبازی را به عنوان یک مکانیزم دفاعی تقویت کنند

۱۱. استرس محیطی:

 استرس‌های مداوم نظیر پر سر و صدا بودن مدام محیط، انتظارات نامعقول یا فقدان یک برنامه روزانه ثابت می‌توانند کودک را وادار به استفاده از لجبازی به عنوان شیوه‌ای برای بیان ناراحتی کند.

۱۲. واکنش به بی عدالتی: 

کودکان حساس به مسائل عدالت هستند و می‌توانند با لجبازی به آنچه که به عنوان نابرابری یا بی‌عدالتی در محیط خانه یا مدرسه تجربه می‌کنند، واکنش نشان دهند.

۱۳. قوانین غیر قابل درک: 

محدودیت‌ها و قوانین خیلی سخت یا خیلی آزاد می‌توانند منجر به لجبازی شوند. والدین باید متوجه باشند که قوانین باید به گونه‌ای باشند که کودکان بتوانند آن‌ها را درک کنند و بدانند چگونه آن‌ها را رعایت کنند.

در مواجه با لجبازی کودکان چگونه رفتار کنیم؟

هنگام مواجهه با لجبازی کودک، مهم است که والدین و مربیان به دنبال یافتن ریشه‌های زیرین این رفتار باشند تا بتوانند به شیوه‌ای اثربخش و با مهربانی به کودک کمک کنند. مدیریت لجبازی در کودکان نیاز به استراتژی‌های منعطف، صبورانه و مثبت دارد. در زیر راهکارهایی برای کمک به والدین در جهت مقابله با لجبازی فرزندانشان آورده‌ایم:

۱. تثبیت مرزهای روشن:

 تعیین مرزهای واضح و قوانین مشخص برای کودکان ضروری است. کودکان باید بدانند چه رفتارهایی پذیرفته است و چه پیامدهایی برای رفتارهای نامناسب وجود دارد.

۲. پیامدهای منطقی و مرتبط:

 پیامدها باید مرتبط و متناسب با رفتار لجبازی باشند. برای مثال، اگر کودک از مرتب کردن اسباب‌بازی‌های خود سر باز می‌زند، پیامد منطقی می‌تواند محرومیت موقتی از استفاده از این اسباب‌بازی‌ها باشد.

۳. ارتباط مؤثر: 

با کودک خود صحبت کنید و به او فرصت دهید تا حرف‌های خود را بزند. این کار به کودک کمک می‌کند تا احساس کند مورد توجه است و می‌تواند نظرات خود را بیان کند.

۴. انتخاب‌های محدود: 

به کودکان اجازه دهید از میان گزینه‌های محدود شده‌ای که توسط شما تعیین شده‌اند انتخاب کنند. این رویکرد به آن‌ها احساس کنترل و استقلال می‌دهد، بدون آن که به حدود و قوانین خانه آسیب بزند.

۵. تقویت مثبت:

 تشویق و پاداش‌های مثبت برای رفتارهای خوب می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد. به جای تمرکز بر رفتار منفی، رفتارهای مثبت کودک را تقویت کنید.

۶. پیش‌بینی و مدیریت شرایط:

 شناسایی موقعیت‌ها و زمان‌هایی که احتمال لجبازی وجود دارد و آماده‌سازی طرح‌هایی برای مقابله با آن‌ها می‌تواند مفید باشد.

۷. ایجاد برنامه روزانه منظم:

 کودکان از داشتن یک روال زندگی پیش‌بینی‌پذیر و منظم استقبال می‌کنند. این امر به آن‌ها حس امنیت و کنترل بیشتری می‌دهد.

۸. مدل‌سازی رفتار مناسب: 

به عنوان والد، مثال خوبی از رفتار آرام و سازنده باشید. فرزندان شما با تقلید از رفتار شما یاد می‌گیرند چگونه با ناکامی‌ها و چالش‌ها به طور مناسب مواجه شوند.

۹. توجه به نیازهای اساسی:

 اطمینان حاصل کنید که کودکتان خواب کافی دارد، از تغذیه مناسبی استفاده می‌کند و زمان کافی برای بازی و استراحت دارد.

۱۰. مدیریت خشم و استرس:

 آموزش تکنیک‌های مدیریت خشم و استرس به کودکان، مثل تنفس عمیق و تمرینات آرام‌سازی می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در زمان‌هایی که احساس ناکامی می‌کنند، آرام‌تر باشند.

۱۱. یادگیری عاطفی:

آموزش هوش هیجانی و مهارت‌های شناختی-اجتماعی به کودکان می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا بهترین شیوه‌های بیان احساسات و نیازها را بیاموزند.

۱۲. استفاده از داستان‌ها و بازی‌های نقش‌آفرینی: 

استفاده از داستان‌ها و نمایش برای آموزش راه‌های مقابله با ناکامی و ابراز احساسات به شیوه‌ای سازنده میتواند بسیار موثر باشد.

۱۳. گوش دادن مناسب:

وقتی کودک شما صحبت می‌کند، به دقت گوش دهید. احترام گذاشتن به نظرات کودک و اعتبار دادن به احساسات او نشان می‌دهد که واقعاً اهمیت دارد.

۱۴. مدت‌ زمانی برای خلوت کردن:

 تعیین زمان‌هایی برای سکوت و آرامش برای کودک، که در آن می‌تواند احساسات خود را فرآوری کند و بازیابی شود.

۱۵. استقلال متناسب با سن:

 اجازه دهید کودکان برخی از تصمیمات مربوط به خودشان را بگیرند تا حس مالکیت و مسئولیت‌پذیری‌شان تقویت شود.

۱۶. تنظیم محیط خانه:

ایجاد محیطی در خانه که ساکن و منظم باشد و استرس‌زا نباشد، می‌تواند باعث کاهش لجبازی‌های ناشی از احساس ناراحتی شود.

۱۷. آموزش تنفس عمیق و ریلکسیشن:

آموزش تکنیک‌های تنفس و آرام‌سازی به کودکان،به خصوص در لحظات تنش می‌تواند به آن‌ها در کنترل احساساتشان کمک کند.به کودکان خود تکنیک تنفس عمیق در زمان تنش را آموزش دهید.

۱۸. مشخص کردن انتخاب‌ها:

 به جای اینکه به کودک بگویید چه کاری انجام دهد، گزینه‌هایی را پیشنهاد دهید تا بتواند از میان آن‌ها انتخاب کند. این کار کمک می‌کند استقلال او حفظ شود.

۱۹. تجدید نظر در انتظارات:

 بررسی و تطبیق انتظارات خود از کودکان بر اساس توانایی‌ و سن آن‌ها می‌تواند به جلوگیری از فشار زیاد و در نتیجه رفع لجبازی کمک کند.

۲۰. زمان‌هایی برای تقویت رابطه:

 اختصاص زمان کافی برای انجام فعالیت‌های مشترک با کودک حس امنیت و محبت را تقویت می‌کند و از لجبازی می‌کاهد.

استفاده از این راهکارها در کنار صبر و مهارت‌های فرزندپروری مطلوب می‌تواند به والدین کمک کند تا لجبازی کودکان را به شکل مؤثرتری مدیریت کنند و به آن‌ها کمک کند تا مهارت‌های لازم برای مقابله با ناکامی و فشارهای زندگی را یاد بگیرند.